Eind 2018 namen wij deel aan een aanbestedingsprocedure voor het verduurzamen van 100 gemeentelijke gebouwen in ’s-Hertogenbosch. Deze verduurzamingsoperatie is onderdeel van het plan om de gemeente 's-Hertogenbosch in 2050 helemaal energieneutraal te hebben. Door het duurzaam maken van de gebouwen wordt er niet alleen energie bespaard, maar zal ook de uitstoot van CO2 verminderen.

‘We werkten nog niet voor gemeente ‘s-Hertogenbosch, in tegenstelling tot veel aannemers die zich hadden ingeschreven. Dat we uiteindelijk deze grote opdracht kregen, was voor ons daarom écht een succesmoment’, vertelt Jorn van Bommel, projectleider bij Van der Horst aannemers. ‘Uit de aanbesteding kwam een selectie van de beste vijf aannemers, gebaseerd op plan van aanpak, risicoanalyse, kans analyse en tarieven. Uiteindelijk zijn wij samen met vier andere aannemers en vijf installateurs geselecteerd, waarmee we de bouwteams vormen om deze grote klus in gedeeltes aan te pakken.’

 Hoe wordt het gebouw gebruikt?

‘Vanzelfsprekend zijn we begonnen met een gedetailleerde opname van het eerste cluster van gemeentelijke gebouwen dat we kregen toegewezen. Wat zijn de mogelijkheden in het pand? Hoe kunnen we het beste verduurzamen? Wat is de terugverdientijd? Allemaal vragen waar we uitgebreid bij stilstaan. Ook is het belangrijk om te kijken naar hoe het gebouw wordt gebruikt. Hoe hoger het energieverbruik van een pand is, hoe makkelijker je het kunt terugrekenen naar de terugverdientijd. Als een gebouw weinig in gebruik is, duurt het langer voordat je de investering hebt terugverdiend. Allemaal zaken om rekening mee te houden bij dit soort opnames.’

Ieder pand vraagt om andere innovatieve oplossingen

‘Bij het duurzaam maken van een gebouw, willen we ook innovativiteit laten zien. Wat kun je met de bestaande situatie? Hoe gaan we om met Rijksmonumenten waar je niet zomaar aan mag sleutelen? Om in zo’n situatie met vindingrijke oplossingen te komen, doen we natuurlijk het liefst. En ieder pand is weer anders. Het gaat van een schoolgebouw tot een dagbesteding tot gemeentehuizen en wijkwinkeltjes. Die diverse gebruikersdoeleinden maken dit tot een heel afwisselend project. Maar ook tot heel uitdagend project. Want na het engineeringstraject van een cluster worden we als aannemer steeds weer beoordeeld door de opdrachtgever. Dat houdt ons scherp.’

Leibomen als zonnescherm

‘Eigenlijk begint duurzaamheid met de positie van het gebouw en hoe het ontworpen is. Vroeger waren ze al heel inventief: langs de boerderijen stonden bijvoorbeeld allemaal leibomen. In de zomer gaven deze verkoeling omdat de bladeren het zonlicht tegenhielden en in de winter lieten de bomen de zon juist weer door. Een heel simpel concept, dat eigenlijk niks kost.’

Eerst de schil

‘Wanneer je tegenwoordig een gebouw neerzet, kijken we eerst naar de beste positie. Wat kunnen we passief doen? Hoe maken we gebruik van de omgeving? Kunnen we bomen planten of de tuin zo inrichten dat het onderdeel is van de constructie? Vervolgens gaan we aan de slag met de schil van het gebouw. We gaan na waar het grootste warmteverlies is, vaak is dat het dak en kleine tochtkiertjes. Als de schil eenmaal goed is, is een veel kleinere installatie voldoende en dat bespaart veel geld. Bij het grote project in ‘s-Hertogenbosch moeten we het echter doen met de gebouwen die er staan en kijken hoe we de beste mogelijkheden inzetten met de kortste terugverdientijd. En dat is meer dan alleen zonnepanelen aanbrengen. Het gaat ook om het vervangen van enkel glas, spouwmuren isoleren of dakisolatie aanbrengen. Al deze handelingen samen zorgen voor een groot rendement.’

Kleine veranderingen, grote impact

Vervolgens is het natuurlijk aan de gebruikers van het gebouw om zo zuinig mogelijk om te gaan met energie. Met eenvoudige aanpassingen in leefstijl kan een groot verschil gemaakt worden. Zoals de verwarming een standje lager, het sluiten van deuren, ventileren en apparatuur goed instellen. Allemaal kleine veranderingen met een grote impact. Het enige wat we niet onder controle hebben, is het weer.’